شرایط دریافت بورس برای تحصیل در دانشگاههای آلمان
شرایط دریافت بورس برای تحصیل در دانشگاههای آلمان
بورس تحصیلی در دانشگاه های آلمان
تحصیل در دانشگاههای آلمان، با وجود تنوع رشته‌ها و امکانات مناسب، با دشواری‌هایی نیز همراه است. آنچه برای متقاضیان خارجی علاقه‌مند به تحصیل در آلمان، در وهله اول حائز اهمیت است، تامین مالی است. علاوه بر کارهای دانشجویی با حقوق ماهی ۴۰۰ یورو، راه آسان‌تری نیز برای تامین مخارج زندگی وجود دارد و آن دریافت بورس تحصیلی است.
بورسیه تحصیلی برای دانشجویان خارجی
در آلمان هشت موسسه وجود دارد که عمده فعالیتشان مربوط به حمایت مالی از دانشجویان خارجی است. این موسسات ممکن است، وابسته به یک حزب سیاسی در آلمان باشند یا گروهی مذهبی را نمایندگی کنند. از شرایط دریافت بورسیه تحصیلی در آلمان، می‌توان به نمرات خوب در مقطع کارشناسی، اتمام تحصیل در موعد مقرر و همچنین شرکت در سمینارهایی که از سوی موسسه مورد نظر برگزار می‌شود، اشاره کرد. علاوه بر این، نامه پذیرش از استاد راهنما، بخصوص برای دانشجویان مقطع دکترا الزامی است. آنچه برای اکثر موسسات اهمیت دارد، اطمینان از بازگشت متقاضی به کشورش پس از اتمام دوران تحصیل در آلمان است، تا از این طریق علاوه بر انتقال تجربیاتش به سایرین، وجهه مثبتی نیز از جامعه و فرهنگ آلمان به مردم کشور خود منتقل کند.
موسسه‌های گوناگون و شرایط آنها
هشت موسسه مربوط به بورسیه تحصیلی برای دانشجویان خارجی، بورسیه خود را تنها در
اختیار دانشجویانی قرار می‌دهند، که حداقل یک مقطع تحصیلی را در آلمان به اتمام رسانده باشند. اما موسسه دیگری با نام موسسه “تبادلات آکادمیک آلمان” با دفتر نمایندگی در تهران وجود دارد که شرایط دریافت بورسیه در آن متفاوت است. به طور مثال مدت اقامت متقاضی در آلمان به هنگام درخواست بورسیه نباید از یک سال بیشتر باشد. متقاضیان دانشجو در مقطع دکترا، عمده ترین مراجعه‌کنندگان به این موسسه هستند. این محدودیت از طرف سایر موسسات در آلمان وجود ندارد و متقاضیان خارجی می‌توانند حتی در ترم‌های اول تحصیل نیز بورسیه درخواست کنند.
بورسیه مشروط
با الزامی شدن شهریه دانشگاه‌ها در اکثر ایالت‌های آلمان، مسئولان دانشگاهی نگران کاهش تعداد متقاضیان خارجی در دانشگاه های آلمان و به تبع آن کاهش روابط آکادمیک با کشورهای مربوطه هستند. از همین رو به طور مثال دانشگاه بیلفلد آلمان، در ابتکاری جالب به دانشجویان خارجی این دانشگاه بورسیه‌ای مشروط ارائه می‌کند. این دانشگاه تحت شرایطی خاص، از دانشجویان خارجی، شهریه دریافت نمی‌کند و دانشجویان تنها تعهد اخلاقی دارند که در پایان دوران تحصیل، این هزینه را به دانشگاه بازگردانند. از همین رو، بورسیه مشروط نیز به انواع دیگر بورسیه‌های تحصیلی اضافه شده است.
فهرستی از پرسش‌های متداول و پاسخ آنها
آغاز هر کاری همیشه دشوار است. برای تحصیل در آلمان، بهتر است در کشور خود به‌موقع به جمع آوری اطّلاعات مورد نیاز بپردازید، مثلاًَ اطّلاعاتی درباره‌ی روادید دانشجویی. اصولاً راه تحصیل در مراکز آموزشی آلمان بر روی تمام خارجی‌ها گشوده‌است به شرط اینکه متقاضی شرایط لازم برای دریافت پذیرش تحصیلی را داشته باشد. بخش روابط بین‌الملل (Akademisches Auslandsamt) درهر دانشگاهی مسئول ارزیابی مدارک و شرایط متقاضی برای صدور پذیرش تحصیلی است. متقاضیانی که آخرین مدرک تحصیلی‌شان در آلمان به رسمیّت شناخته نمی‌شود، این امکان را دارند که با گذراندن دوره‌ی کالج سطح علمی خود را به سطح متقاضیان ورود به دانشگاه برسانند. متقاضی تحصیل در آلمان می‌تواند برای جمع‌آوری اطّلاعات مورد نیاز پیرامون تحصیل در آلمان، رشته‌های تحصیلی ومیزان معلومات لازم در زبان آلمانی به موسّسه‌ی تبادلات دانشگاهی (آکادمیک) آلمان(DAAD) در کشور خود مراجعه نماید. دانشجویان میبایست مدرک زبان معتبری ارائه دهند که برای صدور پذیرش دانشجویی ضروری است. برای ارزیابی سطح زبان آلمانی و دریافت مدرک مورد نظر آزمون‌های گوناکونی برگزار می‌شوند که داوطلب می‌تواند در یکی از آنها شرکت کند. تنها دانشجویان رشته‌های بین‌المللی نیازی به ارائه‌ی مدرکی که دال برسطح معلومات زبان آلمانی باشد، ندارند. زبان مورد نیاز برای این دسته از دانشجویان زبان انگلیسی است.
فهرستی از پرسش‌های متداول و پاسخ‌های کلی:
برای تحصیل در آلمان چه باید کرد؟
نخستین گام در این‌راه جمع‌آوری اطّلاعاتی است در مورد: شرایط دریافت پذیرش تحصیلی، سطح معلومات مورد نیاز در زبان آلمانی، چگونگی دریافت روادید دانشجویی و اجازهی اقامت در کشور آلمان. متقاضی میبایست سطح معلومات خود در زبان آلمانی را با ارائه‌ی مدرکی معتبر به اثبات برساند. داوطلبانی که هدفشان تحصیل در رشته‌های بین المللی است، از این قاعده مستثنی هستند. یکی از شرایط لازم برای تحصیل این گروه از دانشجویان، تسلّط کافی به زبان انگلیسی است.
چگونه سطح معلومات متقاضی در زبان آلمانی سنجیده می‌شود؟
برای تحصیل در مراکز آموزش عالی آلمان، ارائه‌ی مدارکی که نشان‌دهنده‌ی تسلّط کافی داوطلب به زبان آلمانی است، ضروری است. تنها داوطلب‌هایی که قصد تحصیل در رشته‌های بین‌المللی را دارند، از این قاعده مستثنی هستند. برای دریافت این مدارک می‌توان در آزمون‌های زبان ویژه‌ای که هم در ایران و هم در آلمان برگزار می‌شوند، شرکت کرد.
ارائه چه مدارکی برای تحصیل در آلمان ضروری است؟
مهمترین مدرک روادید دانشجویی است. برای متقاضیان تحصیل در آلمان سه نوع روادید وجود دارد:
روادیدی که فقط برای فراگیری زبان در آلمان صادر می‌شود (Sprachvisum)
روادید متقاضی تحصیل ( Studienbewerbervisum)
روادید دانشجویی ( Visum zu Studienzwecken)
تنها داشتن روادید دانشجویی امکان اقامت و تحصیل دانشجویی در آلمان را فراهم می‌سازد. متقاضی میبایست افزون‌بر روادید دانشجویی، گذرنامه‌ی معتبر و اصل مدارک ( کارنامههای) تحصیلی خود را نیز ارائه دهد.
نحوه‌ی پذیرش دانشجو در رشته‌های گوناکون چگونه است؟
بخش روابط بین الملل دانشگاه‌ها (Akademisches Auslandsamt)و مرکز اصلی توزیع سهمیه‌ی دانشجویی (ZVS) ، مسئولیّت توزیع جواز دانشجویی در رشته‌های گوناکون را به عهده دارند. پذیرش تحصیلی تنها زمانی صادر می‌شود که متقاضی دارای جواز ورود به مراکز آموزش عالی(Hochschulzugangsberechtigung) باشد. پس از دریافت همه‌ی این مدارک، متقاضی می‌تواند در مراکز آموزش عالی نام‌نویسی(Einschreibung) کند.
متقاضی می‌باید خود را پس از ورود به آلمان نزد چه اداره‌هایی معرّفی کند؟
مهمترین اداره، اداره‌ی خارجی‌ها (Ausländeramt)و اداره ثبت احوال (Einwohnermeldeamt) است. داوطلب تحصیل در آلمان می‌باید در اداره‌ی خارجی‌ها مدارکی ارائه دهد که دال بر تأمین هزینه‌ی تحصیل دانشجو در آلمان باشند. اجازهی اقامت دانشجویی در آلمان تنها برای یک سال صادر می‌شود و باید هر ساله تمدید شود.
آیا کارنامههای تحصیلی و دیگر مدارک باید تأیید شوند؟
برای درخواست تحصیل در آلمان میبایست تمام مدارک و کارنامههای متقاضی نخست ترجمه و سپس به‌طور رسمی تأیید شوند. برای درخواست پذیرش، تنها به ترجمه‌ی تأیید شده‌ی این مدارک نیاز است. نکته‌ی مهم : هیچ‌گاه اصل مدارک خود را تحویل ندهید. ارایه ترجمه‌ی تایید شده‌ی مدارک کافی است.
آیا دانشجو میبایست خود را بیمه‌ی درمانی کند؟
دانشجویان آلمانی و دانشجویان سایر کشورها زیر پوشش شرکت‌های بیمه‌ی خدمات درمانی دولتی (gesetzliche Krankenkasse) قرار می‌گیرند. حق بیمه‌ی دانشجویی تقریبا ۵۰ یورو در ماه است.
چه مقدار پول برای تحصیل در آلمان لازم است؟
هزینه‌ی زندگی در آلمان بالاست. میزان مخارج زندگی دانشجویی در آلمان بستگی زیاد به شهری دارد که دانشگاه در آن واقع است. در بیشتر ایالت‌ها، دانشجویان هنوز شهریه‌ای به دانشگاه نمی‌پردازند. ولی دانشجو برای تامین مخارج زندگی‌‌اش می‌باید ماهیانه در حدود ۶۶۰ یورو پول داشته باشد.
دانشجو کجا و چگونه می‌تواند جایی برای زندگی پیدا کند؟
از طریق روزنامه‌ها، آگهی‌ها یا تابلوهای اعلانات. آپارتمان‌های اشتراکی(Wohngemeinschaft) یا خوابگاه‌های دانشجویی(Studentenwohnheim) امکانهای خوبی برای زندگی مناسب دانشجویی هستند. بعلاوه اداره‌ی امور صنفی و فوق برنامه‌ی دانشجویی (Studentenwerk) وبخش روابط بین‌الملل دانشگاه مربوطه (Akademisches Auslandsamt) هم در یافتن مکانی برای زندگی، به دانشجویان کمک می‌کنند.
آیا دانشجو در آلمان برای کارکردن نیاز به اجازهی کار دارد؟
خیر، امّا در این مورد محدودیّت‌هایی وجود دارد. دانشجویان کشورهای غیرازاعضای اتّحادیّه‌ی اروپا، مجازند تنها ۹۰ روز در سال کار کنند. از سوی دیگر در برخی ایالت‌ها، این دانشجویان اجازه دارند تنها در تعطیلات بین دو نیمسال تحصیلی کار کنند.
هزینههای زندگی دانشجویی
هر دانشجو برای تأمین مخارج زندگی در آلمان، ماهیانه به ۶۶۰ یورو احتیاج دارد. هزینه‌زندگی در کشور آلمان بالاست. ۶۶۰ یورو در ماه پول زیادی نیست. با این مبلغ در ماه، دانشجو زندگی کاملاً ساده‌ای خواهد داشت. برای اینکه از این پول کم بتوان به بهترین شکل استفاده کرد، باید به هزینههای ثابت زندگی در آلمان توجّه کرد و آنها را تا آن‌جا که امکان دارد، پایین نگه‌داشت. یکی از این هزینههای ثابت کرایه‌ی خانه است.
شهریه
پیشتر دانشجو برای تحصیل در مراکز آموزش عالی دولتی آلمان مجبور به پرداخت شهریه نبود. امّا پس از لغو ممنوعیّت مطالبه‌ی شهریه از دانشجویان، درسال ۲۰۰۵، توسّط دادگاه قانون اساسی دولت فدرال آلمان Bundesverfassungsgericht، در بسیاری از ایالت‌ها، در آینده دانشجویان مجبور به پرداخت شهریه خواهند بود. برخی ایالت‌ها مطالبه‌ی شهریه از دانشجویان را از نیمسال زمستانی ۲۰۰۶ـ۲۰۰۷ آغاز کرده‌اند. شهریه‌ی پرداختی ۵۰۰ یورو در هر نیمسال تحصیلی “زِمِستِر” (Semester) تعیین شده‌است. بهتر است قبل از اقدام برای دریافت پذیرش تحصیلی، از این‌نکته که آیا در مرکز آموزش عالی انتخابی شما هم شهریه پرداخت می‌شود یا خیر، اطلاع حاصل کنید.
شهریه‌ی تحصیل درازمدّت Langzeitgebühren
دانشجویانی که دوران تحصیل آنها به درازا می‌کشد و تعداد نیمسال‌های تحصیلی‌شان از حدّ مجاز پیش‌بینی شده، می‌گذرد، باید شهریه بپردازند. این شهریه افزون بر عوارض دانشجویی است که به طور عادّی به دانشگاه پرداخته می‌شود و مقدار آن تا ۸۰۰ یورو در هر نیمسال تحصیلی می‌رسد. موعد پرداخت این شهریه معمولاً پس از ۷ سال تحصیل یا به عبارتی پس از ۱۴ نیمسال تحصیلی است.
عوارض دانشجویی (Semesterbeitrag)
سوای شهریه‌ای که دانشجو به‌زودی در بسیاری از دانشگاه‌ها می‌باید بپردازد، دانشجویان برای هر نیمسال تحصیلی مبلغی به عنوان سهم دانشجو در امور دانشجویی (عوارض دانشجویی) به دانشگاه می‌پردازند که Semesterbeitrag نام دارد. این مبلغ معمولاً بیش از ۱۰۰ یورو در هر نیمسال تحصیلی نیست و به خرج اداره‌ی امور صنفی و فوق‌برنامه‌ی دانشجویی (Studentenwerk) و هچنین شورای عمومی دانشجویی که به اختصار به آن “آستا” می‌گویندAsta))، می‌رسد. در شهرهای بزرگ، در این مبلغ پرداختی، هزینه‌ی بلیط نیمسال تحصیلی (Semesterticket) هم منظور شده، که حقّ استفاده‌ی رایگان از اتوبوس و قطاردر محدوده‌ای مشخّص را به دانشجو می‌دهد.
بلیط نیمسال تحصیلی (Semesterticket)
بلیط استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی ( اتوبوس، قطار، قطار زیرزمینی) در محدوده‌ای مشخّص، که برای یک نیمسال تحصیلی اعتبار دارد. به طور معمول کارت دانشجویی همزمان بلیط نیمسال تحصیلی هم محسوب می‌شود، وقتی که هزینه‌ی آن در مبلغ پرداختی به عنوان سهمیه‌ی دانشجو در امور دانشجویی (Semesterbeitrag)، پرداخت شده‌باشد.
اداره‌ی امور صنفی و فوق برنامه‌ی دانشجویی (Studentenwerk)
نهاد مستقل که مسئولیّت اداره‌ی سالن‌های غذاخوری و کافه‌تریاها و توزیع و اداره‌ی خوابگاه‌های دانشجویی را در مراکز آموزش عالی به‌عهده دارد. افزون بر آن، این نهاد مشاوره‌های روانی‌ـ درمانی هم به دانشجویان ارائه می‌دهد.
تخفیفهای ویژه‌ی دانشجویان
در بسیاری از موارد تخفیفهای ویژه‌ای برای دانشجویان در نظر گرفته‌شده‌است. برای مثال موزه‌ها و مراکز فرهنگی معمولاً به دانشجویان تسهیلات ویژه‌ای عرضه می‌کنند. گاهی با بهره‌گیری از این تخفیف‌ها، دانشجو می‌تواند با هزینه‌ی کمی سفر کند، از جمله با هواپیما. برای استفاده از تمام این تسهیلات، خوب است که دانشجو دارای کارت بین المللی دانش‌آموزی/ دانشجویی Internationale Schüler – und Studentenausweis (ISIC) باشد. قیمت این کارت ۹ یوروست وبرای درخواست آن باید با به همراه داشتن یک عکس رنگی و کارت دانشجویی به اداره‌ی امور صنفی و فوق‌برنامه‌ی دانشجوییStudentenwerk مراجعه کرد. اما بدون داشتن این کارت هم به دانشجو در بسیاری موارد تخفیف تعلّق می‌گیرد. دانشجویان تا سن ۲۶ سالگی می‌توانند با ارائه‌ی کارت دانشجویی خود از تسهیلات ویژه‌ای برای سفر کردن با قطار استفاده کنند. برای دانشجویان دیگر گروههای سنّی هم، استفاده از وسایل نقلیه‌ی عمومی ( به جز تاکسی) معمولاً بسیار ارزان‌تر از سایر قشرهای جامعه است.
بافوگ( BAföG)
قانون فدرالِ پشتیبانی مالی از تحصیل “Bundesausbildungsförderungsgesetz” که به اختصار بافوگ( BAföG) گفته می‌شود، برای پشتیبانی ازدانشجویان در طول تحصیل، برای آنان کمک هزینه‌ی تحصیلی درنظر گرفته‌است. این کمک‌هزینه‌ی تحصیلی تنها به دانشجویانی تعلّق می‌گیرد که هنوز از مرز ۳۰ سالگی نگذشته‌اند و خانواده‌ی آنها قادر به حمایت مالی از آنان نیست. مقدار این کمک‌هزینه، بستگی به درآمد خانواده‌ی دانشجو و درآمد خود دانشجو ( چنانچه دانشجو مشغول به کار باشد) دارد. با پایان یافتن مدّت قانونی تحصیل ( برای دانشگاهیان تا پایان نیمسال نهم و برای دانشجویان سایر مراکز آموزش عالی، تا پایان نیمسال هفتم) این کمک هزینه‌ی تحصیلی قطع می‌شود، مگر در موارد استثنائی مثل بیماری یا سرپرستی و نگهداری از بچّه یا در صورت داشتن هر گونه معلولیّت.
بخشی از این کمک هزینه، میبایست بعدها توسط دانشجو به دولت بازپرداخت شود. دانشجویان خارجی هم می‌توانند با داشتن شرایطی ویژه درخواست بافوگ کنند. این شرایط شامل حال دانشجویان عادی از کشورهایی که عضو اتحادیه‌ی اروپا نیستند، نمی‌شود. اطّلاعات بیشتر در این زمینه را می‌توان با مراجعه به اداره‌ی بافوگ مستقر در اداره‌ی امور صنفی و فوق‌برنامه‌ی دانشجویی کسب کرد.
